1964 yılı, Türkiye’nin dış politikasında ve toplumsal hareketlerinde önemli kırılma noktalarından biridir. Bu dönemde en dikkat çekici olaylardan biri, ABD’nin Kıbrıs meselesindeki tutumuna tepki olarak Ankara’da düzenlenen ilk büyük ABD aleyhtarı gösteridir.
Kıbrıs Krizi ve Johnson Mektubu
1960’lı yılların başında Kıbrıs’ta Türk ve Rum toplumları arasındaki gerilim artmış, adada yaşayan Türkler ciddi saldırılara uğramaya başlamıştı. Türkiye, garantör ülke olarak müdahale hazırlıkları yaparken, 5 Haziran 1964’te ABD Başkanı Lyndon B. Johnson, Başbakan İsmet İnönü’ye ünlü **“Johnson Mektubu”**nu gönderdi.
Mektupta, Türkiye’nin Kıbrıs’a tek taraflı bir müdahalede bulunmaması gerektiği, aksi halde NATO’nun Türkiye’yi savunmayabileceği ima ediliyordu. Ayrıca, ABD silahlarının Kıbrıs’ta kullanılamayacağı belirtiliyordu. Bu sert uyarı, Türkiye’de büyük bir hayal kırıklığı ve öfke yarattı.
Ankara’daki Gösteri
Johnson Mektubu’nun yarattığı tepki, özellikle üniversite gençliği arasında hızla yayıldı. Haziran 1964’te Ankara’da öğrenciler öncülüğünde ABD aleyhtarı ilk büyük kitlesel gösteri düzenlendi.
- Yer: Ankara’daki ABD Büyükelçiliği çevresi.
- Katılım: Üniversite öğrencileri, gençlik örgütleri ve halktan gruplar.
- Sloganlar: “Kıbrıs Türktür, Türk Kalacak”, “Yankee Go Home” gibi ABD karşıtı ifadeler.
Bu gösteri, Türkiye’de ABD’ye yönelik kamuoyunun değişmeye başladığını simgeleyen bir dönüm noktası oldu. Daha önce Batı ittifakının en sadık müttefiklerinden biri olarak görülen Türkiye’de, özellikle gençler arasında anti-Amerikancı bir dalga yükselmeye başladı.
Sonuçları ve Etkileri
- Toplumsal: Bu protesto, ilerleyen yıllarda artacak olan anti-Amerikancı gösterilerin öncüsü oldu. 1968 gençlik hareketlerine giden yolun ilk adımı sayılabilir.
- Siyasi: Türkiye ile ABD arasındaki ilişkilerde bir güven bunalımı yaşandı. İnönü’nün meşhur “Yeni bir dünya kurulur, Türkiye de orada yerini alır” sözleri, bu süreçte dile getirildi.
- Stratejik: Türkiye, tek taraflı müdahale seçeneğini geri çekmek zorunda kaldı, ancak Kıbrıs meselesinde ulusal duyarlılık daha da güçlendi.
📌 Özetle: 1964’te Ankara’da düzenlenen bu ilk ABD karşıtı gösteri, Johnson Mektubu’nun yarattığı kırılmanın toplumsal bir yansımasıydı. Hem Kıbrıs meselesinde milli hassasiyetin dışa vurumu oldu hem de ilerleyen yıllarda Türkiye’de yükselen anti-Amerikan dalganın başlangıcı kabul edildi.
Bir yanıt yazın